وکیل پایه یک دادگستری، نوعی از نماینده حقوقی است که به موجب اخذ پروانه وکالت از کانون وکلای دادگستری، صلاحیت حضور در مراجع قضایی و دفاع از موکل خود بر اساس موازین قانونی را دارد. وکیل پایه یک دادگستری برای اخذ پروانه پایه یک وکالت، پس از قبولی در آزمون وکالت می‌بایست یک دوره کارآموزی وکالت را به مدت دو سال سپری کند. در این دوره، کارآموز وکالت با حضور در انواع دادگاه‌ها و دادسرا و مطالعه انواع پرونده ها و دعاوی تجربه کسب می‌کند و پس از طی این دوره و قبول شدن در آزمون اختبار، به عنوان وکیل پایه یک دادگستری شناخته می‌شود. وکیل پایه یک دادگستری، بهترین نماینده حقوقی و آگاه به انواع دعاوی حقوقی و کیفری است. وکیل قضایی به وکیلی گفته می‌شود که پروانه وکالت داشته و به همین علت حق وکالت از اشخاص را در دادگاه‌ها و سایر مراجع قضایی دارد.
- شاید با خود بپرسید منظور از معتبر بودن پروانه چیست؟ منظور از معتبر آن است که وکیل تعلیق نباشد.
- اگر وکالت در جلسه دادرسی داده شود، مراتب در صورت‌جلسه قید و به امضاء موکل می‌رسد و چنانچه موکل در زندان باشد، رئیس زندان یا معاون وی باید امضاء یا اثر انگشت او را تصدیق نمایند.
- وکیل کسی است که از طرف شخص دیگری – اعم از حقوقی یا حقیقی – به موجب عقد وکالت برای انجام کاری مامور می‌شود.
- بعد از پایان وکالت وکیل و یا در مواقعی که پرونده از دست وکیل گرفته شد، وکیل باید این اسناد، اموال و وجوه را به طور کامل به موکل برگرداند.
- در دوره کارآموزی ابتدا وکیل به دفتر یک وکیل با سابقه می رود و با پروسه کار آشنا می شود و پرونده های حقوقی متفاوت را می سنجد.
یکی از مهم ترین انواع وکلا که در پاسخ به پرسش چند نوع وکیل داریم؟ باید به آن اشاره کرد وکلای قوه قضائیه می باشند. تقاضای معاضدت به دبیرخانه ی مؤسسه ی معاضدتی قضایی (کانون وکلا) داده می شود. درمورد استفاده از وکیل، وظیفه ی تشخیص به عهده ی شعبه ی معاضدت قضایی کانون وکلا گذاشته شده است. پس از وصول درخواست،شعبه عرایض آن را بررسی می کند اگر درخواست ناقص باشد نواقص را به دفتر اعلام می کند و اگر کامل باشد عقیده را در پیشرفت دعوی نوشته و در صورتیکه پیشرفت داشته باشد آن را به شعبه قضائی تسلیم می کند و شعبه قضائی وکیل معاضدتی را برای متقاضی تعیین می نماید. پذیرش یا رد درخواست با موسسه معاضدت قضائی است و اگر موسسه تشخیص داده که مقصود متقاضی سوء استفاده و شرخری است از تعیین وکیل معاضدتی خودداری و تقاضا را رد می کند.
وکیل رایگان معاضدتی
به چنین وکلایی که در مراجعه قضایی از حقوق کارکنان دولتی دفاع می کنند، وکیل سازمانی می گویند. کسانی که قدرت تأدیه ی حق الوکاله را ندارند، می توانند از کانون وکلا یا هیأت اجرایی یا از رؤسای حوزه های قضایی تقاضای معاضدت نمایند، مشروط به اینکه دعوی راجع به شخص تقاضاکننده باشد، می توان تقاضای معاضدت نمود. چنانچه تقاضای انتخاب وکیل معاضدتی رد شود متقاضی می تواند ظرف ده روز این تصمیم به هیئت مدیره کانون شکایت کند.رای این هیئت در خصوص رد یا پذیرش درخواست قطعی است. البته در جرایمی که مجازات آن ها حسب مورد اعدام یا قصاص نفس یا سنگسارو یا حبس ابد است چنانچه متهم شخصاً وکیل معرفی نکند دادگاه مکلف است برای او وکیل تسخیری تعیین نماید حتی اگر شخص متهم چنین درخواستی را به عمل نیاورد. اگر دادگاه تشخیص دهد که متهم قادر به انتخاب وکیل نیست با استفاده از بودجه دادگستری برای متهم وکیل تعیین می کند. زیرا مشارالیه ظاهراً از حصر موارد صدور پروانه ی وکالت به آنچه در قانون استقلال کانون وکلا و آیین نامه ذکر شده است.
شرکت ها نیز از این قاعده مستثنی نیستند و برای رسیدگی به دعاوی خود نیاز به وکیل دارند. برخی از وکلا در زمینه وکالت دعاوی شرکت دارای تجربه و تبحر بیشتری هستند که صاحبان شرکت ها با بهره گیری از آن ها می توانند از تضییع حق و ورود خسارت به شرکت خود جلوگیری نمایند. در این فرض ، وکیل با عقد قرارداد الکترونیکی وکالت با موکل خود از برخی از حقوق ، اختیارات و همچنین تعهدات قانونی برخوردار می شود و می بایست به بهترین وجهی که می تواند از موکل خود دفاع نماید تا به حق و حقوق قانونی خود برسد ؛ هر چند هرگز نمی تواند تعهد کند نتیجه خاصی را برای موکل خود بگیرد . این افراد با سپری کردن روند قانونی و پرداخت هزینه ها می توانند چنین وکالتی را بپذیرند و از این طریق از حقوق اطرافیان خود دفاع کنند، به چنین وکیلی وکیل اتفاقی می گویند. در واقع این افراد بدون وارد شدن به مراحل کارآموزی و آزمون کانون وکلا در یک مورد خاص پروانه وکالت اخذ کرده اند. ممکن است افرادی در رشته حقوق تحصیل کرده اند و هنوز شغل آن ها وکالت نیست، ولی به صورت کاملا اتفاقی در مسیر حل مشکلات و رسیدگی به پرونده خویشاوندان خود در مراجع قضایی قرار می گیرند.
انواع وکیل دادگستری
هرچند این باور اشتباه نیست، اما باید به این امر توجه کرد که وکلا برای رسیدن به این جایگاه مدت زمان زیادی تحصیل کرده، و وقت زیادی جهت گذراندن دوره های کارآموزی صرف کرده اند. یک وکیل به دلیل داشتن تخصص و علم حقوقی بالا نسبت به ديگر افرادی که در رشته حقوق درس خوانده اند، مانند مشاورین حقوقی، اختیارات قانونی ویژه ای پیدا می‌کنند. اما در جامعه امروزی بسیاری از افراد برای امور حقوقی و اداری خود تصمیم می گیرند که یک وکیل اختیار کنن.
2- طبق ماده ۳۷ قانون وکالت مصوب 1315، وکیل دادگستری نباید بعد از استعفا از وکالت یا برکنار شدن از طرف موکل یا پایان مدت وکالت به جهتی از جهات، وکالت طرف مقابل یا اشخاص ثالث را در آن موضوع بر علیه موکل سابق خود یا قائم‌مقام قانونی او قبول نمایند. براساس قانون 5 ساله سوم توسعه فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی کشور، وکیل حقوق قوه قضاییه شخصی است که از مرکز کارشناسان قوه قضاییه، پروانه وکالت را کسب کرده است. در بعضی موارد ممکن است شرایطی پیش بیاید، در این شرایط شخصی که به وکیل نیاز دارد به دلایلی قادر نیست که وکیلی را اختیار کند.
2- قابل دفاع بودن پرونده یعنی ممکن است شخص برای پرونده‌ای درخواست وکیل کند که هیچ نتیجه‌ای در بر ندارد و تنها باعث اتلاف وقت و هزینه می‌شود. مبلغی که موکل در ابتدا به وکیل جهت مشاوره پرداخت می‌نماید حق مشاوره نام دارد و مبلغ آن عرف و روال خاصی ندارد و تابع مواردی مانند شهرت، مدت زمان مشاوره، نوع دعوی و… می‌باشد. عرف و روال وکلا برای محاسبه حق‌الوکاله در دعاوی مالی معمولاً، از ده درصد ارزش خواسته مالی شروع می‌شود، اما گاهی بیشتر و یا کمتر نیز تعیین می‌گردد که با توجه به نوع دعوا، سختی آن و دیگر شرایط مشخص می‌شود.